|
|
.
08.
پانیاں دی ونڈ
وارے، کویں ہویا پنجاب نال دھروء؟
کیندری سرکاراں
کس طرحاں پنجاب نال دشمنی کردیاں رہیناں تے پنجاب
لیڈر کیندر دی خوسی خاطر کس طرحاں پنجاب تے کسان
نال دھروء کماؤدے رہے۔
نوٹ 1: 2011,
ناسا نے کیہا ہے کہ 20 سال تک پنجاب پانی دی کمی
کارن بنجر ہو جائیگا
نوٹ 2: پانی دے
سروت تے پانی دا ڈسچارج ماپن لئی کیوسک دی ورتو
کیتی جاندی ہے. کیوسک دا ارتھ ہے اک کیوبک فٹ پرتی
سکنٹ پانی دا ڈشچارج۔ اک کیوبک وچ 28.32 لیٹر
پاننی آؤدا ہے۔ تقریباً اک لکھ لیٹر توں ودھ پانی،
پرتی گھنٹہ وہن دی کریا۔ اک کیوسک پرتی دن تقریباً
20 اےکڑ زمین دی آبپاسی کر دندا ہے۔
نوٹ 3: پانی دی
کھپت درساؤن لئی پانی دی منتی اس طرحاں کیتی جاندی
ہے۔ اک اےکڑ، رکوے وچ اک فٹ پانی بھرن نوں، اک
اےکڑ فٹ پانی کیہا جاندا ہے۔ اک اےکڑ فٹ پانی
تقریباً 10 اےکڑ زمین دی آبپاشی کر سکدا ہے۔
نوٹ 4: انونڈے
پنجاب وچ دراصل 6 دریا سن۔ ستلج، بیاس، راوی،
چناب، جیہلم تے سندھ۔ سجل 2.
آزادی توں
پہلاں اگریج نے بھارتی سٹیٹاں نوں اپنی لوڑ انوسار
ونڈیا ہویا سی۔ جہناں نوں ریزیڈینسی جاں ایجینسی
دا نام دتا گیا سی۔ سندھ ایجنسی وچ صرف اکو ریاست
کھیرپر سی۔ جدکہ پنجاب ایجنسی وچ 15 ریاستاں سن۔
آزادی سمیں انگریز نے ریاست مکھیاں نوں ایہہ
ادھیکار دتا کہ اوہ پاکستان، ہندوستان، آزاد رہن،
تناں وچوں کسے دی بھی چون کر سکدے ہن۔ پنجاب
ایجنسی وچوں صرف بہاول پور دی ریاست نے پاک نال
رہن دی چون کیتی۔ باقی 14 سٹیٹاں نے بھارت نال رہن
دی چون کیتی۔ بھارت نال رہن والیاں ریاستاں سن:
فریدکوٹ، کپورتھلہ، ملیرکوٹلا، نابھہ، پٹیالہ،
بلاسپر، کانگڑا، منڈی، سرمور، سکیت، ٹیہری، جیند،
کلسیاں تے لوہارو۔
(بھارت دیاں پنج
ریاستاں جونانگڑ، حیدرآباد، بلاسپر، بھوپال،
ٹراونکور، اس سمیں آزاد رہیاں جو بعد وچ بھارت نال
ملا لئیاں گئیاں۔ کشمیر دی مسلم بہو گنتی والی
سٹیٹ دے ہندو راجا نے بھارت نال رہن دی چون کیتی)
اس سمیں اتری
بھارت وچ آبپاسی لئی پانی دے دو مکھ سروت سن۔
جہناں نوں بیسن کیہا جاندا سی۔ سندھ بیسن تے گنگ
بیسن۔ سندھ بیشن وچ پنجاب دے چھ دریا شامل سن تے
گنگ بیسن وچ گنگا جمنا۔ جس ریاست وچ جس سروت توں
آبپاسی لئی ندیاں نالے آؤدے سن۔ اوہ اسے بیسن دا
حصہ منے جاندے سن۔ بھاوَ اسے پانی دے ہکدار سن۔
بھارتی پنجاب ایجنسی دیاں پہلیاں 11 ریاستاں سندھ
بیسن (ستلج، راوی، بیاس، چناب، جیہلم تے سندھ) توں
پانی لیندیاں سن۔ جدکہ پچھلیاں تنّ ریاستاں جید،
کلشیاں، لوہارو آدی گنگ بیشن، بھاوَ جمنا دریا
توں پانی لیندیاں سن۔
پانیاں دی ونڈ
دے سبندھ وچ ہوئی انڈش واٹر ٹریٹی انوسار، پچھمی
پنجاب چناب، جیہلم، سندھ دریاواں دا پانی ورتے گا۔
پربی پنجاب ستلج بیاس راوی تنّ درئواں دا پورا
پانی ورت سکدا ہے۔ پاک دی اک بیئنشاپھی دلیل: کہ
کیونکے بہاول پور ریاست جسنوں راوی دا پانی ملدا
سی، اوہ اپنے پانی توں وانجھا ہو گئی ہے۔ اس لئی
چناب دریا توں پانی لین لئی نویں نیہراں نالے
بناؤن لئی بھارت، بھاوَ پوربی ریاستاں ہرجانہ دین۔
ایہہ رقم اس سمیں 6 کروڑ پونڈ متھی گئی۔ پوربی
ریاستاں، خاصکر جہناں وچ اس سمیں نیہری آبپاشی
ہندی سی، اوہ صرف 5 سن۔ بھاوَ فریدکوٹ، کپورتھلہ،
ملیرکوٹلا، نابھہ، پٹیالہ، ریاستاں دا پنجاب وچلا
رقبہ۔
ایہہ 6 کروڑ
پونڈ دی وڈی رقم بھارت نے نہیں بھری۔ سگوں
پنجابیاں دی پریرنا تے منگ کرن اپرنت امریکہ کنیڈا
انگلینڈ نیوزی لینڈ ورگے کئی دیشاں نے دتی سی۔ اس
تتھّ توں صاف ظاہر ہے کہ صرف پنجاب ہی ستلج، بیاس
تے راوی دے پانی دا اکلا مالک ہے۔ بھانوے ہماچل تے
کشمیر بھی مالکی دا ادھیکار رکھدے ہن۔ پر اوہناں
نوں ہور پانی دی لوڑ نہیں۔ ہریانہ، (جیند کلسیاں
لوہارو) دلی، راجستان دا پنجاب دے پانی تے کوئی
بھی حق نہیں بندا۔ کیونکے اوہ جمنا توں پانی لیدے
سن۔ پنجاب تے ریپیریئن سدھانت لاگوُ نہیں ہندا۔
پنجاب واحد مالک ہے۔
ریپیریئن دا
ارتھ ہے پانیاں دے کنارے تے وسن والا۔ اداہرن وجوں
یورپ وچ اچیاں نیویاں تھاواں تے پھہارے جاں لفٹ
پمپ نال سنچائی ہندی ہے۔ پانی گھٹ ہے، لوڑ زیادہ
ہے۔ اتھے پانی دی ونڈ ریپیرئن لاء دے مطابق کیتی
جاندی ہے۔ پانیاں دے جس پاسے دے، جاں جس پنڈ شہر
دے، جنے رقبے نوں، پہلے اس سادھن توں سنچائی ہندی
رہی ہے۔ اسے ریشو مطابق پانی دی ونڈ کر دتی جاوے۔
پر اس معاملے
وچ تاں انڈو واٹر ٹریٹی 1961 سمیں صرف پنجاب دے
پنج ریاستاں فریدکوٹ، کپورتھلہ، ملیرکوٹلا، نابھہ،
پٹیالہ، ہی سندھ بیسن دا پانی ورت رہیاں سی۔ اس
سمیں مجودا ہریانہ، دلی، راجستان سندھ بیشن دا
پانی مالکی دے طور تے مفت نہیں ورت رہے سن۔
بیکانیر ریاست تے مجودا ہریانہ دے کجھ ضلعے پنجاب
توں مل پانی لیندے سن۔ عوض وچ اوہ چار آنے پرتی
پھشل پرتی اےکڑ معاوضہ دندے سن۔ ایہہ اس گلّ دا
زندہ جاگدا ثبوت ہے کہ پنجاب سندھ بیشن توں لئے
جان والے پانی دا اکلا مالک ہے۔ ہور کوئی حصے دار
نہی۔ اس لئی رپیریئن سدھانت لاگوُ ہی نہیں ہندا۔
پنجاب اپنی
مالکی دا اک پرتیشت پانی بھی اپنی ورتوں وچ نہیں
لیا سکیا۔ 304 لکھ اےکڑ پانی وچوں صرف 34 لکھ اےکڑ
پانی ہی ورت سکیا ۔ سارا پانی پاک نوں جا رہا ہے۔
اوہ 6 کروڑ پونڈ رقم جو اج 6000 کروڑ روپئے دے
برابر ہے، لے چکا ہے اتے پانی بھی ورت رہا ہے۔
کیوں؟
اسدے کئی کارن ہن۔ کیندر دی پنجاب پرتی
دسمنی بھرپور نیتی۔ پنجاب دے لیڈراں دی خدغرض
لٹیرا ورتی۔ سچی ایماندار پنجاب ہتیشی سرکار دی
انہوند۔
پنجاب دے
لیڈراں نے ریپیریئن سدھانت منّ کے پنجاب نال گھور
ظلم کیتا ہے۔ پنجاب دے لیڈراں نے تقریباً اک سو
کروڑ قرضہ لیکے اپنے ڈھڈاں وچ تاں پا لیا۔ پر کجھ
کروڑ کھرچکے راوی دا پانی تاں کی ستلج دا پانی بھی
نہیں روک سکے۔
ایسیپی
پنجابیاں نال وعدہ کردی ہے کہ ایسیپی سرکار ستلج
بیاس تاں کی راوی دا پانی بھی مکمل اپنی ورتوں وچ
لئیے گی۔ ایسیپی اس پرجیکٹ لئی پیسے دا پربندھ کرن
دے سمرتھّ ہے۔ نیہری پانی عامَ ہووے گا۔ کھیتی
خرچے گھٹن گے۔ بور موٹراں بے ارتھے ہو جان گے۔
بجلی عامَ ہووے گی۔ پنجاب اپنا پانی راجستان نوں
ویچ سکے گا۔ پنجاپ سرکار 25 نومبر 1983 توں پینڈنگ
اپیل تے سپریم کورٹ توں سنوائی لئی ودھانک کاروائی
کرے گی۔
اس اپروکت تتھّ
نوں ثابت کرن لئی میں پنجاب دے پانیاں دا سنکھیپ
جیہا اتہاس دے رہا ہاں۔ جس نوں پڑھکے ہر بدھیوان
پنجابی دی چیتنا جاگے گی۔
1900,
وچ بیکانیر
آزاد ریاست سی۔ جس اپر مہاراج گنگا سگھ دا راج سی۔
گنگا سگھ نے انگریز سرکار کول پہنچ کیتی سی، کہ
بیکانیر نوں پنجاب توں پانی مل دوایا جائے۔ گنگا
سگھ نے انگریز سرکار کول پہنچ کیتی سی، کہ بیکانیر
نوں پنجاب دے ستلج دریا وچو پانی دوایا جاوے۔
بیکانیر سرکار اس پانی دا معاوضہ پنجاب سرکار نوں
دیویگی۔ پنجاب وچلی نیہر ہیٹھلی زمین دی قیمت
بیکانیر سرکار پنجاب نوں دیوے گی۔ نیہر پٹائی دا
خرچہ بیکانیر سرکار کریگی۔ راجا گنگا سنگھ نے
بیکانیر تے 1887 توں 1943 تک راج کیتا ہے۔ سجل1.
2006,
وچ بیکانیر
سرکار نے ایہہ بینتی بھارت دے وائس رائے نوں کیتی۔
1920, 4
ستمبر، نوں
سمجھوتہ ہویا جس انوسار گنگ کنال بنائی جانی سی۔
جو حسینیوالا تو ستلج وچو کڈھی جائیگی اتے 2720
کیوسک فٹ پانی بیکانیر نوں دیویگی۔
سجل3.
1927, 26
اکتوبر نہر
مکمل ہوئی۔ لارڈ اربن نے اسدا ادگھاٹن کیتا۔ جسنوں
راجا گنگا سنگھ دے بناؤن کارن گنگ کنال کیہا گیا۔
1928, 1
جنوری نہر دا
پانی پورا وگن لگا تے بیکانیر سرکار نے 4 آنے پرتی
اےکڑ معاوضہ پنجاب سرکار نوں دینا سرو کیتا۔ جس
طرحاں پہلے ہریانہ راج دے رہا سی۔ بعد وچ بیکانیر
ریاست راجستان وچ شامل کر دتی گئی۔ پر پانی دا
معاملہ پنجاب نوں ملدا رہا۔ جو آزادی توں بعد بند
کر دتا گیا۔
پیپسو وچلیاں
ریاستاں نے بھی ایگریمینٹ 1873 تے 1903 دے مطابق
تے راجستان دے ادھار تے پنجاب دے ورتے پانی دا
معاوضہ 4 آنا پرتی اےکڑ ہی پنجاب سرکار نوں دنتا
سی۔
سجل4.
(کئی ویراں نوں
اس سمیں دے پنجاب تے پیپسو رقبے وارے کنپھیوجن
پیدا ہو سکدی ہے۔ میری کھوج انوسار پنجاب اس حصے
نوں کیہا گیا ہے جو اگریج دے ادھین سی۔ پیپسو وچ
مجودا پنجاب دیاں ریاستاں توں بناں ہریانے دیاں
بھی کئی ریاستاں شامل سن۔ ایہہ ساریاں پیپسو دیاں
ریاستاں، پنجاب نوں بھاوَ انگریز سرکار نوں معاوضہ
دندیاں سن)
1947, 15
اگست. آزادی
توں بعد بھارت پاک وچ پانیا دی ونڈ کارن آپسی
جھگڑا ہویا۔ دونے فوجاں بارڈر تے آ گئیاں۔ وڈے
دیشاں نے وچ پے کے وسو بینک نوں ثالث نیوکت کرا
دتا۔ بینک نے دوہاں دیشاں دا کئی وار دورہ کیتا۔
اس سمے پانیاں
دے دو مکھ بیشن منے جاندے سن۔ سندھ بیشن تے گنگ
بیشن ۔ پنجاب دے دریا سندھ بیشن وچ سن تے جمنا
وغیرہ گنگ بیشن وچ گنے جاندے سن۔ سندھ بیشن وچ
1734 لکھ اےکڑ فٹ پانی دین دی کپیسٹی سی۔ گنگ بیشن
وچ 4460 لکھ اےکڑ فٹ پانی دی سمرتھا ہے۔ پر گنگ
بیشن وچو صرف 30 لکھ اےکڑ فٹ پانی ہی بھارت دے کئی
صوبے ورت رہے ہن۔ باقی سارا سمندر وچ جا ڈگدا ہے۔
جد بھارت پاک
ونڈارے توں بعد پانیاں دا جھگڑا نپٹاؤن لئی وڈے
دیشاں نے وشو بینک نوں شالس نیوکت کروا دتا، تاں
بھارت نے وسو بینک توں پانی دا ودھ حصہ لین لئی،
راجستھان، پیپشو تے بیکانیر نوں، سندھ بیشن دا حصہ
دسیا۔ جد کہ اصلیت وچ ایہہ گنگ بیشن دے حصے دار
سن۔ راجستھان، بیکانیر تے پیپشو پنجاب دے رپیریئن
نہیں بن سکدے۔ کیونکہ اوہ دوسرے گنگ بیشن دے حصے
دار سن۔ موجودہ ہریانہ وی گنگ بیشن دا حصہ سی۔
سانجھے پنجاب سمیں وی، صرف پنجاب دیاں پنج ریاستاں
فریدکوٹ، کپورتھلہ، ملیرکوٹلا، نابھہ، پٹیالہ، ہی
سندھ بیشن دا پانی ورت رہیاں سن۔ بھانوے معاوضہ
دندے سن۔ ہریانے دی دھرتی والیاں ریاستاں نوں پانی
جمنا دریا توں ہی آؤدا سی۔ جو کہ گنگ بیشن دا دریا
ہے۔
پنجاب کول
اصلیت وچ صرف 34 لکھ اےکڑ فٹ پانی ہے۔ جس وچوں 15
لکھ اےکڑ فٹ پانی پنجاب ورت رہا ہے تے باقی پانی
دوجے صوبیاں نوں جا رہا ہے۔ جو کہ کیندر سرکار ولو
دھکے نال دوایا جا رہا ہے
پنجاب والے 15
لکھ اےکڑ فٹ وچو وی ہن ستلج یمنا لنک نہر، ہانسی
وٹانا نہر، اتے بھاکھڑا دے کنارے اچے کر کے پنجاب
دا ہور پانی کھوہن دیاں سکیماں بنائیاں جا رہیاں
ہن۔ ایہناں پروجیکٹاں نوں بادل سرکار ولوں پنجاب
دے کساناں نال کیتا گیا دھروء سمجھیا جاندا ہے۔
1947, 15
اگست دے وٹوارے
سمے ہریکے ہیڈ ورکس بننا شروع ہویا۔ جس وچ مجودا
ہریانے دے علاقے نوں پانی دین لئی، 18500 کیوسک فٹ
پانی دین والے دروازے (موگھے) بناؤنے سرو ہو گئے
سن۔
1950, 25
ستمبر نوں
بھاکھڑا کنٹرول بورڈ اتے بھاکھڑا اڈوائجری بورڈ دا
گٹھن کیتا گیا۔ جس راہیں پنجاب دا بھاکھڑا ڈیم
کیندر دے قبجے وچ لے لیا گیا۔ اس بورڈ وچ پنجاب دا
کوئی نمائندہ نہیں لیا گیا۔ پہلاں ایہہ پنجاب دے
کنٹرول وچ سی۔
سجل6.
شجل8.
شجل13.
1955 28
جنوری، بھارت
سرکار دے سنچائی وبھاگ نے وسو بینک دے دورے توں
پہلاں اک میٹنگ بلائی، جس وچ کتھت طور تے پنج
صوبیاں (پنجاب، راجستان، دلی، ہمانچل تے جموں
کشمیر) دے پانیاں دا ونٹوارا کیتا گیا۔ ایہہ وی
درج کیتا گیا کہ کمی دی حالت وچ کسمیر دے کوٹے وچ
کوئی بدلاو نہیں آئیگا۔ اسے سمجھوتے دی پنجوی مد
وچ لکھیا ہے کہ پانی دا مل وکھرے طور تے متھیا
جائیگا۔ پر ہن کیندر سرکار اس توں مکر گئی ہے۔ اس
توں صاف ظاہر ہندا ہے کہ اس سمیں تکّ پنجاب پانی
واحد مالک منیاں جاندا سی۔ سجل10.
1955
وچ ہی بھاکھڑا
ڈیم تو راجستھان نوں پانی بھیجنا سرو کیتا گیا۔ پر
پنجاب نوں اسدی کوئی قیمت نہی ملی۔ ہریکے ہیڈ ورکس
تو 18500 کیوسک پانی راجشتھان نوں جا رہا ہے۔ جس
دا ارتھ ہے کہ ہر سکنٹ وچ 5,23,864 لیٹر پانی لٹیا
جا رہا ہے۔
1955
تو لے کے اج
تکّ کنا پانی جا چکا ہے اسدا اندازہ تسیں آپ لا
لؤ۔ پر بادل کہہ رہا ہے کہ اوہ پنجاب دے پانیاں دا
اک تپکا وی کسے نوں نہیں دیویگا۔ اسے طرحاں ہی
ہریانے نوں وی جا رہا ہے اتے بادل اس توں وی مکر
رہا ہے۔ پنجاب دی پانی دی لوڑ دا 20% حصہ ہی نہری
پانی توں ملدا ہے۔ باقی 80% ٹیوویلاں راہیں کڈھیا
جا رہا ہے جس کارن پانی دا لیبل گھٹ رہا ہے۔
1960 19
دشمبر انڈس
واٹر ٹریٹی: پاکستان دے سحر کراچی وچ
,
وسو بینک دے
ادھیکاریاں دی وچولگی کارن، ہند پاک دی اک سندھی
ہوئی سی۔ جس وچ بھارت ولوں پرائیم منسٹر جواہر لال
نیہرو تے پاک ولوں پھیلڈ مارشل مہمد ایوبکھاں شامل
ہوئے سی۔ جسنوں انڈس واٹر ٹریٹی جاں سندھ پانی
سندھی کیہا جاندا ہے۔ جس انوسار بھارت نے 6 کروڑ
پوڈ ( اصل وچ 6,20,60,000 پونڈ ) رقم پاکستان نوں
دینی کیتی سی۔ جس دے بدلے راوی بیاس ستلج دا سارا
پانی بھارت نے ورتنا سی۔ سجل11.
شجل12.
ایہہ رقم بھارت
نے دس سالاں وچ دس قشطاں وچ دینی سی۔ پوریاں قشطاں
دین توں بعد ہی بھارت ایہناں تناں دریانواں ستلج،
بیاس، راوی دا پاکستان نوں جا رہا پانی روکن دا
حقدار سی۔ بھارت نے اپنے خزانے وچوں اک پیسہ بھی
ادا نہیں کیتا۔ ایہہ ساری رقم پرواسی پنجابیاں اتے
اوہناں دیشاں نے دان دتی جتھے کہ پنجابی پرواسی
وسدے سن۔ صاف ہے کہ تننناں دریانواں، ستلج، بیاس،
راوی دا پانی پرواسی پنجابیاں نے دانی دیشاں دے
اشیرواد نال پاکستان توں خریدیا ہے۔ ایہہ پنجاب دے
لوکاں دی مالکی ہے۔ بھارت سرکار دا اس اپر کوئی حق
نہی۔
اس انڈس واٹر
ٹریٹی دے نوٹیپھیکیشن وچ درج ہے کہ بھارت 31 مارچ
1970 توں بعد ستلج بیاس راوی دا سارا پانی اپنی
ورتوں وچ لیا سکدا ہے۔ بھارت سرکار دی نالائقی ہے
کہ اوہ اس پانی دا کوئی حصہ بھی اپنی ورتوں وچ
نہیں لے سکی۔ سگوں ہریانہ، دلی، راجستان، دی لوڑ
پوری کرن لئی پنجاب دا پانی لٹیا جا رہا ہے۔ پنجاب
کنگال ہو گیا ہے۔
سجل15.
جے بھارت سرکار
انڈس-واٹر ٹریٹی انوسار ستلج بیاس راوی تناں
دریانواں دا پورا پانی ورتوں وچ لے اؤدی تاں اج
پنجاب سچ مچ کیلیپھورنیاں بنیاں ہندا۔ ہن ایہناں
تناں دریانواں دا پانی تقریباً سارا ہی پاک وچ جا
رہا ہے۔ کیندر اپنی اندرونی نیتی کارن پنجاب دا
دسمن بنیا ہویا ہے۔
انڈس-واٹر
ٹریٹی 1960 وچ سندھ بیشن توں، بھارتی صوبیاں کول
کل پانی ساڈھے 158 لکھ اےکڑ متھیا گیا ہے۔ اس پانی
دی ونڈ اس طرحاں کیتی گئی سی۔ پنجاب 72 لکھ اےکڑ
فٹ، راجستان 80 لکھ اےکڑ فٹ، جموں کشمیر ساڈھے 6
لکھ اےکڑ فٹ۔ اس وچ دلی شامل نہیں ہے۔ پر ہن کیندر
سرکار دھکے نال پنجاب دا پانی کھوہکے دلی تے
ہریانے نوں دے رہی ہے۔
6
کروڑ پوڈ تو
ودھ دی ایہہ وڈھی رقم بھارت ولوں نہ دتی جا سکن
کارن امریکہ کینیڈا انگلینڈ نیوجیلینڈ ورگے دیشاں
نے دتی سی۔
بھارت پاک ونڈ
انوسار 6 دریا وچو 3 دریا ستلج، بیاس، راوی، بھارت
دی ونڈ وچ آئے سن۔ اناں تنا وچ صرف 304 لکھ اےکڑ
پانی دی سمرتھا سی۔ جد کہ پاک والے 3 دریاواں وچ
1430 لکھ اےکڑ فٹ پانی دی سمرتھا سی۔
1966, 1
نومبر نوں
پنجابی صبح بنیا تے ہریانہ ہوند وچ آیا۔ اس بنوارے
کارن پنجاب ری-آرگینائیجیسن ایکٹ ہوند وچ آیا۔ جس
دیاں دھارا 78, 79 80 راہیں پنجاب دا پانی کیندر
دے کنٹرول وچ آ گیا۔
دھارا 78 ادھین
بھاکھڑا، ننگل تے بیاس ڈیم کیندر دے کنٹرول وچ لے
لئے گئے۔ دھارا 79 انوسار کیندر بھاکھڑا کنٹرول
بورڈ دا گٹھن کریگا۔ اس تو پہلا ایہہ راج سوچی وچ
سی اتے پنجاب دے قبجے وچ سی۔ پانی راج-سوچی وچ درج
کیتا گیا سی۔
دھارا 80 ادھین بیاس پروجیکٹ دا کنٹرول
کیندر نے اپنے ادھین کر لیا۔
شنودھان دی
دھارا 262, سپریم کورٹ نوں پانیا دے معاملے وچ
دکھل دین توں روکدی ہے۔ جے کوئی انٹر سٹیٹ جھگڑا
ہندا ہے، اس دا فیصلہ ٹربیونل کردا ہے، جو کیندر
ولوں نامزد کیتا جاندا ہے۔ پنجاب اکلا پانیاں دا
مالک ہے۔ اس لئی اس سنبندھی کوئی ٹربیونل نہیں
بنایا جا سکدا۔
1966
دی ونڈ انوسار
سبھ جائداد 60:40 دی ریچھو مطابق ہی ونڈی گئی۔
پنجاب دے پچھمی حصے دا پانی اسے ریشو نال ونڈ دتا۔
پر پوربی حصے وچ وہندا جمنا دا پانی، جو جیند
کلشیاں آد ایریئے نوں پانی دندا سی، اس ونڈ لئی
نہیں گنیا گیا۔
1976, 24
مارچ: پھیر
پردھان منتری ولوں دوارا پانیاں دی ونڈ کیتی گئی۔
جس وچ ہریانہ نوں 35 لکھ اےکڑ فٹ پانی دتا گیا۔
دلی وغیرہ دوسرے سبیاں نوں بھی نویں ونڈ انوسار
پانی دتا۔
1976, 16
نومبر نوں
گیانی ذیل سنگھ دے سمیں ہریانہ سرکار نے اک کروڑ
روپئے پنجاب سرکار کول بھیج کے زمین اکوائر کرن تے
نہر دی خدائی سرو کرواؤن لئی دتے سن۔ پر گیانی جی
نے کوئی ایکشن نہیں سی لیا۔
1977
وچ جد بادل سہب
مکھ منتری سن تاں اوہناں پتر نمبر 78/23/6/17 راہی
نہر خدائی لئی ہریانہ سرکار توں تنّ کروڑ روپئے دی
منگ کیتی۔ پر ہریانہ سرکار نے صرف اک کروڑ ہی
بھیجیا سی۔
خدائی دا
ارمبھ، پنجاب ہریانہ حد اپر بادل سہب ولوں، اک وڈے
اکٹھ وچ، سونے دی کہی نال کرن دا پھیشلا کیتا گیا۔
پر ٹوہڑا سہب دے ورودھ کرکے اسنوں کیشل کرنا پیا۔
پردھان منتری
ولوں پانیاں سبندھی دتے گئے 24 مارچ: 1976, دے
اوارڈ نوں سپریم کورٹ وچ ہریانے ولوں چنوتی دتی
گئی سی۔ جس دے ورودھ پنجاب نے بھی اک وکھرا کیس
سپریم کورٹ وچ کر دتا سی۔
1977, 3
اکتوبر نوں اک
ہور بیٹھک ہوئی سی جس وچ پنجے مکھمنتری شامل ہوئے۔
اس بیٹھک وچ پانی توں پیدا ہون والی بجلی دا مدا
اٹھایا گیا۔ اس وچ مرارجی ڈیسائی پرائیم منسٹر،
سرجیت سنگھ برنالہ کیندری منتری، پرکاش سنگھ بادل
مکھ منتری پنجاب، بلبنت سنگھ خزانہ منتری پنجاب،
بھیروں سنگھ سیکھاوت، شاتا کمار، وریندر سنگھ، توں
بناں کشمیر دا نمائندہ شامل سی۔
سجل17.
1978, 20
فروری: بادل
سرکار نے ستلج یمنا نیہر لئی زمین اکوائر کرن لئی
نوٹیپھیکیشن 113/5شجل تے 121/5 سجل جاری کیتا۔ اس
سمیں ہریانہ وچ دیوی لال دی سرکار سی۔
1980
وچ اندرا
گاندھی پھر پردھان منتری بن گئی سی۔ اندرا گاندھی
نے ایہہ کیس سپریم کورٹ وچوں واپس لین لئی مکھ
منتری دربارا سنگھ تے دبا پایا۔ دربارا سنگھ دے
کوتاہی کرن تے استعفٰی بھی منگیا گیا۔
1981, 31
دسمبر نوں اک
سمجھوتہ ہویا، جس وچ اندرا گاندھی، دربارا سنگھ،
بھجنلال، شوچرن ماتھر، مکھ منتری راجستان شامل
ہوئے۔ اس وچ بے ایمانی ایہہ کیتی گئی کہ پانی دی
مقدار ودھ 175 لکھ اےکڑ فٹ دکھائی گئی۔ سمجھوتے
ادھین پانی دی ونڈ اس طرحاں کیتی گئی۔ پنجاب 42
لکھ اےکڑ فٹ، ہریانہ 39 لکھ اےکڑ فٹ، راجستان 86
لکھ اےکڑ فٹ، جموں کشمیر ساڈھے 6 لکھ اےکڑ فٹ، دلی
2 لکھ اےکڑ فٹ۔
سجل19.
1983
وچ بٹھڈا
فریدکوٹ کساناں نے اک رٹ پٹیشن پنجاب ہائیکورٹ وچ
پا دتی۔ جس وچ دوجے سبیاں نوں پانی دینا، غیر
سنویدھانک دسیا گیا سی۔ اس وچ مے را بھی کجھ
یوگدان سی۔ 1983, 25 نومبر دن شکروار نوں چیف جسٹس
شندھاوالیا نے اس رٹ تے سنوائی شروع کیتی۔ پر اگلے
سوموار ہی شدھاوالیا سہب نوں پٹنا ہائیکورٹ وچ بدل
دتا گیا تے ایہہ کیس سپریم کورٹ نے اپنے کول منگوا
لیا۔ سپریم کورٹ دی ایہہ کارروائی بالکل غیر
سنویدھانک دسی گئی۔ کیونکے ایہہ کیس انٹر سٹیٹ
نہیں سی۔ اتے ناں ہی ایہہ کیس دو بینچاں ولوں اک
دوجے ورودھی پھیشلے دی کیٹیگری ادھین ہی آؤندا سی۔
اس سمیں توں لیکے اج دن تکّ اس کیس دی اک بھی
سنوائی نہی ہوئی۔
سجل 20
1983,
نومبر کیندر
ولوں دسمبر 1984 تک نہر باؤن ڈائریکٹو بھی جاری
کیتے گئے۔ کیندر ولوں کل خرچہ 204 کروڑ 30 لکھ
متھیا گیا۔اس سمیں پنجاب وچ دھرمیدھ مورچہ چالو
سی۔ اس لئی ایہہ معیاد ودھاکے دسمبر 1986 کر دتی
گئی۔
1985, 24
جولائی نوں
راجیو لونگووال سمجھوتہ ہویا۔ اس سمیں پنجاب وچ
گورنری راج سی۔ بھانوے اس سمجھوتے اپر لونگووال دے
دستخط ہون کرکے اسنوں راجیو لونگووال سمجھوتہ کیہا
جاندا ہے۔ دراصل ایہہ راجیو-بادلو سمجھوتہ ہی سی۔
اس وارے میننوں نجی جانکاری ہے۔ اس سمجھوتے دی
نونویں مد پانیاں نال سبندھت سی۔ جس ادھین
ٹریبیونل بناؤنا منیاں گیا سی۔ ایہہ ٹریبیونل 6
مہینے اندر رپورٹ دیوے گا۔
ایہہ بھی اس سمجھوتے ادھین منیاں گیا سی کہ
ایہہ نیہر 15 اگشت 1986 تکّ مکمل کر دتی جائے گی۔
سجل21.
1986, 24
جنوری نوں
ٹریبیونل بناؤن لئی ارڈینینش جاری ہویا۔ پہلاں
ایہہ جسٹس بی بالا ارانڈی ٹریبیونل اک میمبری سی۔
پر بعد وچ 2 اپریل 1986 نوں اسدا نام راوی بیاس
ٹریبیونل رکھیا۔ اس وچ گجرات ہائی کورٹ دے جسٹس اے
ایس احمدی تے کیرلا ہائیکورٹ دے جسٹس پی سی بالا
کرشنن نامزد کیتے گئے۔ ایہہ ٹریبیونل اراڈی
ٹریبیونل وجوں جانیاں جاندا ہے۔
اراڈی کمیشن نے
پنجاب دا پانی بہت ودھاکے 1720 لکھ اےکڑ فٹ دشیا۔
جدکہ اصلیت وچ ایہہ پانی صرف 1449 لکھ اےکڑ فٹ ہی
سی۔
1986,
دسمبر. ہریانہ
ودھان سبھا چوناں ہون کرکے راجیو گاندھی نے اعلان
کیتا کہ دسمبر 1987 تکّ ستلج یمنا نیہر مکمل ہو
جائے گی۔
1987, 30
جنوری نوں
اراڈی کمیشن دی رپورٹ تیار ہوئی۔ جو مئی وچ سبندھت
دھراں نوں بھیجی گئی۔ اس نے پنجاب ہریانہ دوہاں دا
پانی ودھایا دکھا دتا۔
1990, 23
جولائی: نیہر
دی اساری کیندر ولوں سرو کروائی گئی۔ پر ببر خالصہ
ولوں الٹیمیٹم دین دے واوجود بھی نہر دا کم بند نہ
کرن کارن، حملہ کر دتا گیا سی۔ جس وچ دو انجنیئر
تے 30 مزدور مارے گئے سن۔ جس کارن کم بند ہو گیا
سی، جو اگوں دس کو سال بند رہا۔
2002, 15
جنوری نوں
سپریم کورٹ نے کیندری سرکار نوں نیہر دی خدائی دا
کم سرو کرواؤن دی ہدایت کیتی۔
2004, 4
جون نوں پھیر
سپریم کورٹ نے کیندر نوں حکم کیتا کہ اوہ نیہر دی
خدائی اپنے کنٹرول ہیٹھ کروائے۔ کیندر تے پنجاب
نوں لوڑیدی سکؤرٹی دین لئی کیہا گیا۔ پنجاب سرکار
نوں ڈیڈھ مہینے اندر نیہر دی زمین کیندر دے حوالے
کرن لئی کیہا گیا۔ سجل22.
2004, 12
جولائی نوں
کیپٹن صاحب نے پنجاب دی زمین کیندر دے حوالے کرن
دی بجائے، پنجاب ودھان سبھا وچ پنجاب ٹرمینیشن آف
ایگریمینٹ ایکٹ 2004 پاس کروا دتا۔ جس نال 1986
توں بعد دے سارے سمجھوتے تاں ردّ کر دتے، پر اس
ایکٹ وچ اک دھارا 5 "پروٹیکشن آف اگجیسٹنگ جوجج"،
پاکے دوجے صوبیاں نوں پہلے جا رہا پانی جائز قرار
دے دتا۔
سجل23.
دراصل ایہہ
پنجاب نال وڈا وشواس گھات سی۔ کیونکے 1986 توں بعد
تاں کوئی سمجھوتہ ہویا ہی نہیں سی۔ پانیاں دی ونڈ
دا مشلا تاں 1966 وچ پنجاب ہریانہ ونڈوارے سمیں ہی
اٹھیا سی۔ 1987 وچ صرف اراڈی کمیشن دی رپورٹ پنجاب
ودھان سبھا نوں بھیجی گئی سی۔ 1986 توں پہلاں جو
بھی پھیشلے ہوئے سن، سبھ وئکتی گت سن۔ کوئی بھی
پھیشلا پنجاب سرکار ولوں نہیں سی کیتا گیا۔ سرکار
ولوں کیتا گیا پھیشلا اوہ ہندا ہے جو ودھان سبھا
وچ ایجنڈا لیاکے، بحث توں بعد پاس کیتا جاوے۔ کوئی
بھی پھیشلا جو ودھان سبھا وچ پاس نہیں کیتا گیا
کسے بھی پرانت لئی منڈیٹری نہیں ہندا۔ بھانوے اوہ
مکھ منتری نے کیتا ہوئے، بھانویں راج کر رہی پارٹی
دے پردھان نے کیتا ہووے۔
کیپٹن صاحب دے
اس متے نے دریائی پانیاں سبندھی سبھ ویکتی گت
پھیشلیاں نوں قنونی شکل دے دتی۔ پنجاب ولوں قنونی
منظوری دوا دتی۔ دریائی پانیاں سبندھی سبھ ویکتی
گت پھیشلیاں نوں قنونی شکل دے دتی۔ جس کرکے پنجاب
نوں پہلے سبھ پھیشلیاں نوں منّ لین کرکے اج سپریم
کورٹ وچ کوئی نقطہ ہی باقی نہیں رہِ گیا۔۔ اسے لئی
گورنر نے بھی اسنوں اک گھنٹے اندر ہی پروان کرکے
کیندر نوں بھیج دتا سیدریائی پانیاں سبندھی سبھ
ویکتی گت پھیشلیاں نوں قنونی شکل دے دتی۔ جس کرکے
پنجاب نوں پہلے سبھ پھیشلیاں نوں منّ لین کرکے اج
سپریم کورٹ وچ کوئی نقطہ ہی باقی نہیں رہِ گیا۔
2004, 22
جولائی، ہریانے
نے اس ورودھ کیندر کول اپیل کیتی جو کیندر سرکار
نے سنویدھان دی دھارا 143 ادھین پریجیڈیشل
ریپھرینش بناکے، سپریم کورٹ نوں رائے جانن لئی
بھیج دتی۔
جسدا منورتھ صرف ایہہ سی اس متے دا اراڈی
کمیشن تے سپریم کورٹ ولوں دتے پھیشلیاں تے کوئی
اثر نہ پئے۔
2007,
فروری وچ ودھان
سبھا دی چون سمیں پرکاش سنگھ بادل نے الان کیتا کہ
جے اکالی سرکار بندی ہے تاں اوہ ترت اس دھارا پنج
نوں ردّ کر دیوے گا۔ پر سرکار بنن تے من موہن
سینگھ نال بھائیوالی پگاؤن دی کھاتر اس پر کوئی
عمل نہیں کیتا۔
سگوں اصلیت وچ 100 کروڑ روپئے بجٹ والی
شرومنی کمیٹی من موہن سنگھ دے رشتے دار جاں نزدیکی
دے حوالے کر دتی۔
2011, 27
ستمبر نوں
ہماچل پردیس دے اک ہور کیس تے اپیکس کورٹ نے
پھیشلا دتا کہ کیونکے بیاس پرجیکٹ ہماچل وچ لگا
ہویا ہے۔ اکرارنامیں مطابق جتنی بجلی اس نوں دتی
جانی سی، نہیں دتی گئی۔ اس لئی ہماچل سرکار
تقریباً 2200 کروڑ روپئے معاوضہ لین دی حقدار ہے۔
اس رقم دا ویاج وکھرا ہووے گا۔ اسدا آلٹرنیٹو ایہہ
ہے کہ ٹوٹل بجلی، سمیت پنیلٹی ہماچل نوں دتی جاوے۔
صاف ظاہر ہے کہ پنجاب وچ بجلی
دی کنی کمی آؤن
والی ہے۔ بادل کیپٹن تے کیجریوال جو پنجاب دی
تاجداری دے ایبھلاشی ہن۔ اپنے نجی منافعے لئی
پنجاب دا پانی لٹا رہے ہن۔ سجل26.
بادل سہب پنجاب
دے لوکاں نوں مورکھ سمجھکے ہر روز، دونو پیو پت،
کہہ رہے ہن کہ بھانویں اوہناں نوں کوئی بھی قربانی
دینی پئے۔ اوہ پنجاب دے پانیاں دا اک تپکا پانی
بھی کسے دسرے صوبے نوں نہیں دین گے۔ جد کہ راجستان
نوں بھاکھڑا نہر راہیں ہر سال 86 لکھ اےکڑ پانی جا
رہا ہے۔ بھاکھڑا مین کینال توں نروانا برانچ نیہر
راہیں 59 لکھ اےکڑ فٹ پانی، ہریانے نوں جا رہا ہے۔
اسدا کدے بھی کسے بھی ڈھنگ وچ ذکر نہی کیتا گیا۔
بادل سرکار نے
اپنے نجی لابھ دی خاطر پنجاب تے پنجاب دے کسان نال
گھات کرن دے سبھ حداں بنے توڑ دتے ہن۔ ہن بھی
اوہناں 30 اپریل 2016 نوں ہریانہ نوں ہور 450
کیوسک پانی بربالا نیہر راہیں دینا سرو کیتا ہے۔
بربالا لنک
کنال راہیں پہلے پنجاب تو 1000 کیوسک پانی ہریانے
نوں جا رہا سی۔ جو ہن ودھاکے 1450 کیوسک کر دتا
گیا ہے۔ جس لئی سنوری ایریئے وچ بھاکھڑا دے کنڈھے
ڈیڈھ فٹ اچے کیتے گئے ہن۔ جس وارے پنجاب 370 لکھ
رپئیا ہریانے توں لے چکا ہے تے 95 لکھ ہور ملن
والا ہے۔
اس ودھائے گئے
450 کیوسک پانی نال پنجاب دا کناں گھات ہووے گا،
اسدا اندازہ اس گلّ توں لگایا جا سکدا ہے۔ اس نال
تقریباً 6 عرب لیٹر پانی اک گھنٹے وچ ہریانہ نوں
جائے گا۔ جد کہ بادل سہب تپکا نہ دین دی گل کر رہے
ہن۔
پنجاب دے
تقریباً اک کروڑ کھیتی یوگ رقبے وچو صرف 20 کو لکھ
اےکڑ ہی نیہری آبپاشی ادھین ہے۔ ہن اس نویں
بادلشاہی سوگات نال لکھاں اےکڑ ہور رقبہ بنجر ہو
جائے گا۔ پانی دے معاملے وچ جتھے بادل سہب نے
پنجاب نال دھروء کیتا ہے۔ اتھے کیجریوال نے بھی
پنجاب نال دھروء ہی کیتا ہے۔ کیجریوال نے مکتسر دی
پوتر دھرتی تے پنجاب نال وفاداری دا پرن کیتا سی۔
کیپٹن سہب والا
“ٹرمینیشن آف ایگریمینٹس ایکٹ 2004” سبندھی
“پریجیڈینشل ریپھرینش” سپریم کورٹ وچ پیا سی۔
ہریانے دی درخاست اپر ہن اس اپر سنوائی سرو ہے۔
پانی دی ونڈ دے معاملے وچ کیونکے دلی بھی پارٹی
ہے۔ اس لئی اس نوں بھی اپنا ہلپھناماں دین لئی
کیہا گیا سی۔
کیجریوال سرکار
نے پنجاب دے ورودھ وچ حلف نامہ دتا کہ پنجاب سرکار
نوں ایہہ ایکٹ پاس کرن دا کوئی ادھیکار نہیں ہے۔
پر پنجاب دے لوکاں نوں مورکھ بناؤن لئی سنجے سنگھ
نے بیان دتا کہ وکیل نے جلبورڈ دے مکھی نوں ملن
توں بناں ہی ایہہ بیان دتا ہے۔ جو واپس لیا جائے
گا۔ میں اس سمیں بھی ویروے نال اک لیکھ لکھیا سی،
کہ سنجے پنجابیاں نوں بے سمجھ تے اجڈّ سمجھدا ہے۔
کیجری وال
سرکار نے ایہہ حلف نامہ واپسِ لین لئی دلیل دتی کہ
ایہہ ساڈی رضامندی توں بناں دتا گیا ہے۔ جس پر
وکیل نے اپنا کیجریوال سرکار ولوں تیار کیتا
ہلپھناماں تے وکالت نامہ کورٹ اگے پیش کر دتا۔
ہن ایہہ ستھتی
پیدا ہو گئی سی کہ جے کیجریوال دی گلّ کورٹ منندی
ہے تاں وکیل کورٹ نوں گمراہ کرن لئی سجا یوگ ہے۔
جے وکیل دے پیپر منے جان تاں کیجریوال سرکار
سجایوگ ہے، کہ کورٹ نوں گمراہ کیوں کیتا۔
اخیر کیجریوال
سرکار نے کورٹ نوں عرضی دتی، کہ اسیں اپنے وکیل
نال کورٹ توں باہر راجیناماں کرکے متبھید دور کر
لئے ہن۔ ہن ساڈا پکھ اوہی منیا جائے جو ساڈے
ادھکارت وکیل نے پہلے دتا سی۔ پر ایدھر پنجاب وچ
سنجے جی تے آپ والے پنجابیاں اگے جھوٹھ بول رہے ہن
کہ کیجریوال نے پہلا ہلپھناماں واپس لیکے نواں
پنجاب دے حق وچ داخل کیتا ہے۔
جےَ بولو بے
ایمان کی۔
دھنوادی نوٹ:
اس لیکھ وچ جہناں دستاویزاں دا حوالہ دتا گیا ہے،
اوہ س. سکھدیپ سنگھ برنالہ جی دے پھائیو رور
آگینائیجیشن ولوں سوشل میڈیا دی بھینٹ کیتے گئے
سن۔ ایسیپی س سکھدیپ سنگھ برنالہ تے پھائیو رور دی
رنی ہے۔
|
|