45. پنجاب دے کیجریوال ہتیشی نوجئناں نوں اک بینتی۔

پیارے ویرو۔ ایہہ ٹھیک ہے کہ سماج وچ انقلاب سدا نوجوان ہی لیاؤندے رہے ہن۔ اج بھی پنجاب انکلاب دے مہانے تے کھڑا ہے۔ میرے دیکھن وچ ہی سماج واد دا بڑا پربھاو سی۔ رشیا اس انکلاب دا موڈھی منیاں جاندا سی۔ سوویت دیس وغیرہ رشالے تے ہور لٹریچر بڑی وڈھی گنتی وچ ونڈیا جاندا سی۔ اس سمیں کمِUنجم لیاؤن دی لہر اینے زور تے سی کہ لوکراج ووٹراج دی گلّ کرن والے نوں پچھاں کھچو، برزوآ سماج ورودھی سمجھیا جاندا سی۔ گدار کیہا جاندا سی۔ میں بھی 16 کو سال دی عمر وچ سماج واد، کمیوجم دا وڈا پرچارک بن گیا سی۔ اس سمیں میننوں نوجواناں وچ اجیہا ہی ستکار مل رہا سی جہو جیہا اج دلی وچ گھنئیا نوں مل رہا ہے۔ موگا کالج وچ جاکے میننوں بہت وار دلی جان دا موقع ملیا۔ جس کارن غیر رشیئن انگلش لٹریچر ملن دی سہولت ملی۔ بھانویں میں غیر رشیئن لٹریچر نوں رشیئن ٹائیپ سماج واد نال دشمنی سمجھدا سی، پر مے ہر وچر سننا تے سمجھنا ضروری سمجھیا۔ جس نال رشیا دے اندر دیکھن دا موقع ملیا۔

دیس نوں وڈے کمیوناں دا ڈھانچہ دتا گیا سی۔ جتھے کسے دا اپنا کوئی گھر نہیں سی۔ اپنی کوئی جائداد نہیں سی۔ ہر اک اشتری پرش نوں گھٹو گھٹّ اٹھ گھنٹے کم کمیون وچ ہر حالت کم کرنا پیندا سی۔ پتی پتنی نوں اکٹھے اکے کمیون وچ رکھنا سماج واد لئی گھاتک سمجھیا جاندا سی۔ ماں بچے نوں جنم دین لئی، کمیون دے جنیپا کیدر وچ جنم دیکے، واپس اپنے کم تے چلی جاندی سی۔ رشیا دی اپنی کرنشی نہیں سی۔ جے کسے پتی جاں پتنی نوں اپنے کمیون توں اپنی پتنی جاں پتی نوں ملن لئی چھٹی ملدی تاں کمیونن ولو اسنوں اک کارڈ دتا جاندا سی۔ جس نال اوہ صرف کمیون توں ہی کھانا کھا سکدا سی۔ کوئی پرسنل دوکان ہی نہیں سی چلا سکدا۔ سارا دیس اک وڈی جیل بنیا ہویا سی۔

ایہہ کجھ جانکے میں بہت ہران ہویا۔ میرے کول تاں گھروں باہر جان دا سادھن بن گیا سی۔ جس کرکے میری انگلش کافی ہائی ہو گئی سی۔ پر جناں بھولے بھالے لوکاں نوں پڑائی دا کوئی سادھن ہی نہیں سی ملیا، اوہ تاں جھوٹھے پرچار دا شکار ہوکے کمیونجم سماج واد نوں ہی اپنا دھرم سمجھ رہے سن۔ اوہ تاں اپنے آپ نوں اگانھ ودھو سمجھ رہے سن، پر اسلیئتّ وچ اوہ سماج دی صحیح بنتر دے رشتے وچ رکاوٹ سن۔ اپنے ایہناں ویراں نوں کویں سمجھایا جاوے کہ اوہ سماج دے دشمن دا ہتھیار بن رہے ہن۔ اوہناں نوں کویں سمجھایا جوے کہ رشیا دے لوک کانمریڈاں ولوں لٹے گئے ہن۔ جتھے کوئی صحیح ووٹئنگ نہی ہندی۔ پر دنیاں نوں دسیا جاندا سی کہ رشیا وچ کمیونشٹ پارٹی 99 پرتیشت ووٹ نال جتی ہے۔ صرف کمیونشٹ ورکر نوں ووٹ دین دے ادھیکار سن۔ ووٹ بھی ساڈے ہن وانگ نہیں سی ہندی۔ اک کارڈ تے کتھت ووٹر توں پچھیا گیا دکھایا جاندا سی کہ توں کمؤنجم نوں ٹھیک مندا ہیں جاں نہی۔ ڈکٹیٹرشپ اینی سخت سی کہ نانہہ کہن والے دی موت یقینی سی۔ تقریباً ست لکھ رشیئناں نوں اسے جرم بدلے برزوآ قہقے ماریا جا چکا سی۔ نیہرو راج سمیں بھارت وچ ایہہ لہر اپنے یوبن تے سی۔ پنجاب بھی اس لہر دا کافی شکار ہو چکا سی۔

اسدا زیادہ شکار مالوا سی۔ بھدوڑ بٹھڈا ہلکے وچ سدا کامریڈ ہی جتدا سی۔ رامپرا ہلکے وچ کامریڈ بابو سنگھ چھ وار جت گیا سی۔ اکالی بھی پنج چھ وار ہار چکا سی۔ دو وار ضمانت ضبط ہو گئی۔ میری عمر امیدوار بنن توں بہت گھٹّ سی۔ اس سمیں الیکشن تقریباً دو مہینے چلدی سی۔ پر میں صرف لوکاں نوں کمیونجم دی اصلیت دسن دے ادیش نال ہی الیکشن لڑنی چاہی سی۔ لوکاں کول پہنچن دے اج ورگے سادھن اس سمیں مجود نہیں سن۔ میں جتن لئی نہیں، پنتھ (اکالی دل) نوں جتاؤن لئی کھڑا ہویا سی۔ میں اپنے بھراواں وچ اپنی گلّ کہی۔ اوہناں نوں ٹھیک لگی۔ پنجاہ ہزار ووٹ وچوں، تنّ کونی لڑائی وچ میننوں ساڈھے چھ ہزار نال جت ملی۔

آزاد جت کے اکالیدل وچ شامل ہونا میننوں اک دھارمک کم لگا۔ بادل سہب دے خاندان وچ دو تنّ رشتے داریاں بھی سن۔ پر اندر آکے پتہ لگا کہ پنتھ دے نام اپر سبھ کجھ لٹیا جا رہا ہے۔ سرومنی کمیٹی لٹی جا رہی ہے۔ پنڈاں دے گرُ گھراں نوں لٹن تے اپنے قبجے وچ لین لئی، بڑے گھٹیا طریقے نال قنوناں وچ سودھاں کیتیاں جا رہیاں ہن۔ شاملاتاں، پنچائتی زمیناں تے، اپنے بندیاں دے قبجے کروائے جا رہے ہن۔ پنتھ سیوا، امان داری، وفاداری، یوگتا دی کوئی قدر نہی سی۔ صرف پیسے دی پردھانتا سی۔ جو وڈی لٹ کرکے لیائے گا۔ وڈھا چڑاوا چاہڑے گا۔ اسدی ہی قدر سی۔ پنجاب دا سبھ کجھ لٹیا جا رہا سی۔ لوکاں دے سبھ حق مارے جا رہے سی۔ پر لوک پھر بھی پنتھ قہقے، سبھ کجھ توں انبھول جاں معاف کرکے، ووٹاں پا رہے سن۔ جویں جویں سماج وچ کجھ نوینیاں اجاداں آؤدیاں گئیا۔ ایہناں دی ورتوں پنجاب لٹن لئی ہی کیتی گئی۔ پرنٹ میڈیئے ڈرایا بھی گیا تے خریدیا بھی گیا۔ سوشل میڈیا تے غیر کنونی قبجہ کرکے لوکاں نوں ڈشئنپھرمیشن راہیں گمراہ کیتا گیا۔ جے کسے ورودھ کیتا اسنوں نکشلائیٹ جاں پنتھ ورودھی قہقے ختم کر دتا گیا۔ جھوٹھے پولیس مقابلے 1970 وچ سرو ہوئے، جدوں غدری بابا بوجھا سنگھ، تے اسدے مرگند ورگے تقریباً 30 دیشبھگت، نکشلائیٹ کہہ کے مارے گئے۔ ایہہ جھوٹھے مقابلے اج تک جاری ہن۔

اس سبھ کجھ نوں برداست کرکے جتھیدار بنے رہنا، عہدیدار بنے رہنا، میری ضمیر نے نہیں منیا۔ میں نقطہ چینی اپنی سمرتھا مطابق کیتی۔ جس دے فلسروپ چوناں وچ پنتھ نے ہی میری مخالفت کیتی۔ کمیونشٹ نوں پنتھ منکے مدت کیتی گئی۔ پر پرماتما نے ہر سمیں رکھیا کیتی۔ صرف اناں ہی نہیں۔ ملوکا بھودڑ نے تقریباً میری ساری قیمتی جائداد لٹ لئی۔ جو اج تک بھی اوہناں دے قبجے وچ ہے۔ لٹن توں پہلاں پنتھ سیوا کردا ہے۔ میری سیوا بھی کیتی گئی۔ کجھ مکدمے بنائے گئے کہ میں اپنی جائداد واپس لین لئی کوئی یتن ناں کر سکاں۔ اک مکدما میری 1972 توں چلی آ رہی لائیشنسی کاربائین دی فائیل گم کرکے، بدیسی نجائج اصلا رکھن دا کیس بنایا گیا۔ کیونکے اسدی سجا 14 سال ہے۔ اک کیس میرا گھر لٹن دا بنایا گیا، جس وچ 12 سال توں میری بنن والی کمپنی دا دفتر تے میری ہائس سی۔ میری کمپنی والی کروڑاں دی جائداد ہی نہیں لٹی، بلکہ میرے گھر دا سارا سامان بھی لٹ لیا۔ اپرلی منزل توں نیچے کھڑے ٹرکاں اپر گھر دے سارے سامان لون-آٹا برتن، بشترے، منجے، فرنیچر آد دے نال شرابی لیبر نے شری گرُ گرنتھ سہب، گیتا، آدی تقریباً دو ہزار دھارمک پستکاں بھی سٹ دتیاں۔ ایہہ سرکاری ڈاکہ سی۔ کیونکے اسدی اگوائی لوکل اے ایس آئی کر رہا سی۔ جو خود پولیس کپتان نے نیوکت کیتا سی۔

جد مے اس سبندھی رپٹ درج کراؤن خاطر، پولیس کپتان نوں ملن گیا تاں باہر پولیس مینوں گرپھتار کرن لئی آ پہچی۔ میں بچکے سیسن ججّ سہب دی کوٹھی گیا، تاں رپٹ درج کرواؤن دا موقع تاں مل گیا۔ پر میرے اپر رپٹ درج کراؤن دا ہی کیس بنا دتا گیا۔ اک ہور کیس وچ میرے تے جو دوش لائے گئے، اوہناں دی قید 45 سال بندی سی۔ ججّ سہب نے آپ کمیشن بناکے پڑتال کرائی، کیس بالکل ہی نہیں سی بندا۔ کیونکے جس گھر وچ میننوں ہتھیاراں نال حملہ کرن دا دوسی بنایا گیا سی۔ اس گھر وچ اصل وچ میرا باراں سلاں توں کمپنی دا دفتر تے رہائس سی۔ ایہہ مکان کمپنی دے نام ہی کشٹمری لا دے ادھین خریدیا گیا سی۔

میننوں جائداد لٹن دا کوئی ہرکھ نہیں۔ پرماتماں ہی جائداد دین والا ہے۔ پرماتما دے گھر کوئی گھاٹ نہیں ہے۔ اجھ بھی مینوں ہن جائداد دی لوڑ نہیں۔ بچے اپنے روزگار تے ہن۔ میری دال روٹی لئی میننوں پنشن ملدی ہے۔ پر ڈونگھا صدمہ، گورو گرنتھ سہب نوں تقریباً دو ہزار دھارمک گرنتھاں سمیت، سردول گڑ دی اک نہر دے پل اپر، ایہناں دا مدا کھپاؤن لئی، اگّ دے حوالے کر دتا گیا۔ دو دن ایہہ بھریا ٹرکّ پولیس کپتان بٹھنڈہ دی اپنی کوٹھی دے ساہمنے کھڑا رہا۔ ٹرکّ دے ڈرائیور نوں بھی ایہہ احساس نہیں سی کہ استوں اجیہا کارا کروایا جاوے گا۔ ٹرکّ خالی نہیں سی کروایا جا رہا۔ اس لئی اسنے پولیس کپتان دی کوٹھی دے ہی ساہمنے کھڑا کر دتا سی۔

میری کمپنی، جسدی خاطر ایہہ مکان لیا گیا سی۔ نہیں سی چل سکی۔ کیونکے میرے کنیڈیئن پارٹنر نے مشینری بھیجن توں انکار کر دتا سی۔ اس لئی مے اس 6 کنال دے مکان نوں سرب دھرم مندر بناؤن دا فیصلہ کیتا سی۔ کیونکے ایہہ میرے پروار دی جدی جائداد نہیں سی۔ اجھ تاں کسے سیاسی آدمی ولوں کوئی دھارمک اشتھان بناؤنا اک پھراڈ ہی سمجھیا جاندا ہے۔ پر پرماتمت نے ہر آدمی، وکھو وکھ چہرا تے وکھو وکھ سبھا سوچ، دے بنائے ہن۔ میں اپنے کولو لکھاں روپئے لاکے پنڈ دا گرودوارہ سہب سرومنی کمیٹی توں آزاد کروایا ہے۔ سرومنی کمیٹی نے ہزاراں گرُ گھراں تے نجائج قبجے کرکے ستھانک لوکاں توں سیوا کھوہ کے ایہناں نوں خوب لٹیا ہے۔ ساڈے پنڈ جلال دا ایہہ پہلا کیس ہے جدوں سرومنی کمیٹی ہاری ہے۔ اس فیصلے دے ادھار تے، ہزاراں گورو گھر، واپس اوہناں لوکاں نوں مل جان گے، جہناں نے اپنی جائداد دیکے، سیوا کرکے ایہناں دی تل پھل نال اساری کیتی ہے۔ میں دس کو سال کجھ طاقت وچ بھی رہا ہاں، جنی کو اج ملوکا سہب نوں ملی ہوئی۔ میں نہ ہی الیکشن سمیں، اتے ناں ہی کسے کم دھندے والے توں، اک روپیہ بھی فنڈ نہیں منگیا۔ چاہ دی پیالی، کئی ہم سفراں نے، پٹیالے دے بسّ اڈے اپر، ضرور پیا دتی سی۔

جلال دے گرودوارہ سہب وچ ماہل پوڑیاں کھیر پرشاداں نال اکوتری کروائی۔ کیونکے میں اس استھان دا سول ٹرشٹی ہاں۔ پر سنگت گولک گنکے اسے سمیں بینک وچ جمانہ کروا دندی سی۔ مے ہتھ تک نہیں لایا۔ میں ایہہ کجھ اپنی وڈیائی کرن لئی نہیں دسّ رہا، بلکہ ایہہ دسن لئی کہہ رہاں ہاں کہ مے راجنیتک نہی۔ راج نیتی دی بکھسش تاں پرماتماں نے اچانک کر دتی سی۔ پر میں ہریک برائی دے خلاف خطرہ مل لیکے بھی سنگرام سرو کیتا ہے۔ گرُ گرنتھ سہب دی اس بے ادبی دی، سی بی آئی پڑتال دی منگ کرن لئی، مے ہائی کورٹ وچ کیس کیتا۔ لکھنپال میرا وکیل سی۔ اس کیس وچ دونو بادل پولیس کپتان تے ڈی جی پی بائینیم دوشی بنائے گئے سن۔ حالاں کہ اس سمیں بادل سرکار سی۔ لکھنپال جی نے سرکار توں اسیرواد لین خاطر، مینوں غلط تاریخ دسکے، میری غیر حاضری وچ، کیس ڈسمش ان ڈپھالٹ کروا دتا سی۔

میرا لائسنس ضبط کر لیا۔ مینوں ختم کرن دے کئی اپرالے ملوکا سہب نے کیتے۔ پر اکال راکھا ہے۔ میننوں ناں جائداد دا دکھ ہے۔ ناں میرے نال ہوئے ظلم دا۔ مینوں دلی صدمہ گرُ گرنتھ سہب نوں پرکاش ہندے ہوئے (کیونکے گرنتھی سرکار نال رل گیا سی، اسنے سکھ اسن نہیں سی کیتا) ٹھاکے اگن دے حوالے کرن دا ہے۔ ایہہ پیڑا میننوں اکلیاں ہی سہنی پئی سی۔ پر میرے من نں کجھ راحتَ ملی، جدوں جرنیل سنگھ ہمیرگڑ دے، منو جذبات نے ابالا لیا۔ میری جرنیل سنگھ نال کوئی بھی سانجھ نہی سی۔ پر جرنیل سنگھ دے کارج نے میرا درد کجھ گھٹّ ضرور کیتا۔ اس لئی میں اوہناں دی رہائی سمیں اوہناں دے درشن کرن گیا سی۔

منکھ آس نال ہی جیوندا ہے۔ آس رکھی کہ پرماتماں دے گھر دیر ہے، اندھیر نہیں ہے۔ کیپٹن سہب میرا سدھو بھائی چارا ہن۔ میرے وڈیاں دی مہراج نال سانجھ ہے۔ ایہناں لٹ دا کھاتماں کرن دا نعرہ دتا۔ مے ایہناں دی اپنی سمرتھا مطابق وفاداری نال مدت کیتی۔ ایہناں میننوں ٹکٹ دے یوگ بھی سمجھیا۔ دلی توں جسی سہب نوں کیہا کہ اوہ میرے کاغذ بھرواؤن۔ جسی سہب خود جلال آئے۔ اگلے دن میرے سئین لیکے بٹھڈا کانگرس دے جنرل سکتر، کے کے سنگلا سہب نے چنڈیگڑ پہچائے۔ پر میں موتی محل جاکے مہانراج جی نوں بینتی کیتی کہ میں الیکشن لڑن دے سمرتھّ نہیں ہاں۔ اس دے دو کارن سن۔ پہلا ایہہ کہ میننوں بابو کانسی رام نے دسّ دتا سی کہ دلی وچ سکھگھات دی ویونتبندی کویں کیتی گئی۔ دجا کارن میری ضمیر سی۔ پچھلی الیکشن وچ میں کانگرس نوں نندیا سی۔ ہن میں اسے منہ نال اوہناں ہی لوکاں دے ساہمنے چنگی کویں کہاں گا۔

پھیر بھی میننوں کیپٹن صاحب توں بہت آساں سن۔ پر جد اوہناں بادل سہب دی مضبوطی لئی اپنے خاص آدمیاں توں استعفے دواکے، بادلشاہی دیاں ٹکٹاں تے جتا دتے، تاں میریاں آساں تے پھر پانی پھر گیا۔

جد 2013 وچ اناں ہجارے لیہر چلی تاں میننوں پھر کجھ آس بنی تے میں اناں جی نوں پنجاب لئؤن دے یتن کرن لگا۔ پنج مارچ نوں اوہناں دیسبھا وچ شامل ہویا سی[